Dünya Sağlık Örgütü’nün maymun çiçeğinin (Mpox) daha ölümcül bir varyantı (klon 1b, 1 MPXV olarak da adlandırılmaktadır) için Uluslararası Önemi Haiz Halk Sağlığı Acil Durumu (PHEIC) ilan etmesi, kapitalizm altında halk sağlığı hizmetlerinin sistematik olarak yok edilmesinin dünya nüfusunu nasıl bir tehlikeyle karşı karşıya bıraktığının altını çizmektedir.
Mpox acil durumu, tüm dünyada enfeksiyon oranlarını artıran dokuzuncu COVID-19 dalgasının yanı sıra hızla gelişen H5N1 kuş gribi virüsünün insan nüfusunu tehdit ettiği bir dönemde ortaya çıktı.
Dünyanın pek çok yerinde çocuk felci, kolera, dang, kızamık ve diğer salgınların yanı sıra bir başka ölümcül virüsün yarattığı tehdit konusunda büyük kapitalist ülkelerin liderleri tarafından neredeyse tek bir kelime bile edilmedi.
ABD seçimlerinde Demokrat Kamala Harris ya da Cumhuriyetçi Donald Trump, Mpox acil durum ilanı ve sonuçları hakkında tek kelime etmedi. Her ikisi de COVID-19’u, Çin’i şeytanlaştırma çabalarında bir silah olarak kullanmak dışında, geçmişte kalmış bir şey olarak görüyor.
Bu arada DSÖ, Mpox salgınını bastırmak için bir çatışma bölgesi olan Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin doğu kısmına eğitimli personel ve malzeme getirmek gibi en akut ihtiyaçları karşılamak için henüz 15 milyon dolarlık bir fon bulamadı.
Bu, DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus’un 30 Ocak 2020’de COVID-19 acil durumu ilan etmesinden bu yana üçüncü acil durum ilanıdır. İkincisi ise Temmuz 2022’de virüsün daha az ölümcül olan türüyle çok ülkeli bir Mpox salgınının ortaya çıkmasıydı; salgın COVID-19’a karşı tüm sosyal önlemlerin tamamen kaldırılmasıyla birlikte, o yılın Mayıs ayında başladı. Hem COVID-19 hem de Mpox klon 2b için acil durum ilanları, devam eden enfeksiyonlara ve halkın güvenliğine yönelik tehdide rağmen Mayıs 2023’te, zamanından önce sona erdirildi.
Son rakamlara göre ilk MPox salgını 116 ülkede 100.000 doğrulanmış vakaya yol açmış ve 208 ölüm rapor edilmiştir. Ancak şu anda Kongo Demokratik Cumhuriyeti dışında Afrika’daki komşu ülkelere ve kıta dışındaki yolculara yayılan daha öldürücü MPox türünün çok daha korkunç sonuçları olabilir.
Sağlık yetkilileri Mpox virüsünün yalnızca doğrudan ve yakın temas yoluyla yayıldığını tekrarlamış olsalar da, Avrupa ve ABD Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) solunumla ilgili önlemlerin alınmasını ve yalnızca Mpox’a karşı aşılanmış sağlık çalışanlarının hastalarla ilgilenmesini önermiştir. Bu özel türün hava yoluyla bulaşma kabiliyetine sahip olup olmadığının ya da bu hale gelip gelemeyeceğinin açıklanması ve uygun önlemlerin mümkün olan en sağlam şekilde alınması gerekmektedir.
Daha öldürücü olan bu MPox türüne verilen halk sağlığı yanıtı, koronavirüs ve önceki MPox salgınında olduğu gibi aynı rahatsız edici modeli göstermektedir: hem risk altındaki yerel nüfus hem de küresel nüfus için bu patojenlerin yarattığı tehlikeler konusunda devam eden eylemsizlik ve laissez faire (bırakınız yapsınlar) tutumuyla noktalanan, kötüleşen durum raporları.
2022’nin başından bu yana sağlık yetkilileri, 15 Afrika Birliği üye ülkesinde yüzde 3,9’luk bir vaka ölüm oranı (CFR) olan 1.451 ölümle birlikte 37.583 doğrulanmış ve şüpheli Mpox klon 1b vakası tespit etti. Bu rakam, COVID-19’un ilk olarak 2020’de açıklanan dünya çapındaki yüzde 2-3’lük ölüm oranının oldukça üzerindedir. 2021’de yapılan bir başka inceleme, bu rakamı genel nüfus için yüzde 1 ile daha da düşük bir seviyeye yerleştirdi. Dolayısıyla Mpox, COVID-19’dan üç ya da dört kat daha ölümcül olabilir.
Ölümcüllük endeksinin en yaşlı hastalar arasında daha yüksek olduğu COVID-19’un aksine, mevcut ölümcül Mpox türü için bunun tersi geçerlidir. DSÖ verilerinin gösterdiği gibi, çocukların virüsten ölme olasılığı yetişkinlere göre neredeyse dört kat daha fazladır. Vaka ölüm oranı yetişkinler için yüzde 2,4 iken, 15 yaş ve altındakiler arasında yüzde 8,6’ya yükseliyor. 2024’te bildirilen Mpox ölümlerinin yüzde 62’si beş yaşın altındaki çocuklar arasındaydı.
Enfekte olduktan sonra 2-3 haftalık bir kuluçka dönemi var. Ardından hastaların ateş, ağrı, yorgunluk ve lenf düğümlerinde büyüme yaşadığı semptomlar görülür. Bu semptomların ardından birkaç gün sonra karakteristik döküntü gelişir. Ayrıca, enfeksiyonu teyit edilen veya şüphelenilen ya da virüse maruz kalan hastalar, virüsten temizlenene veya hastalığın seyrini tamamlamasına izin verilip artık bulaşıcı olmayana kadar en az dört ila sekiz hafta boyunca izole edilmelidir. Hastaların semptomlarına bağlı olarak, tıp uzmanları tarafından sürekli değerlendirme ve izlemeye gereksinimleri vardır.
Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin doğusunda savaştan zarar görmüş bölgede, Kuzey Kivu’nun başkenti Goma’da, 2 milyonluk nüfusun çoğunluğunu, isyancı milislerden kaçan mülteciler ve ülke içinde yerinden edilmiş insanlar oluşturuyor. MPox virüsünün derme çatma kamplarda yayılıp insanlara bulaşması için bolca fırsat var. Sağlık merkezleri normal kapasitenin ötesinde hastayla dolup taşıyor.
Bir epidemiyolog ve Mpox uzmanı Save the Children’a şunları dile getiriyor:
Gördüğüm en kötü vaka, Mpox’a yakalandığında sadece iki haftalık olan ve şu anda dört haftadır bakımımızda olan altı haftalık bir bebek. Hastalığa yakalandı çünkü hastanenin aşırı kalabalık olması nedeniyle kendisi ve annesi, o sırada teşhis edilmemiş olan virüsü taşıyan başka biriyle aynı odayı paylaşmak zorunda kaldı. Vücudunun her yerinde kızarıklıklar vardı, cildi kararmaya başlamıştı ve yüksek ateşi vardı. Ailesi durumu karşısında şaşkına dönmüş ve ölüyor olmasından korkmuşlardı.
2023 yılının tamamında Afrika ülkelerinde 15.000’e yakın Mpox vakası bildirilmiş olup, bu rakam 2022 yılına kıyasla yüzde 78,5’lik bir artışa işaret etmektedir. Sağlık yetkilileri 2024’ün ilk yedi ayında 14.250 vaka tespit ettiler. Bu sayı neredeyse bir önceki yılın tamamındaki kadardır ve 2023’ün aynı dönemine kıyasla yüzde 160’lık bir artışı temsil etmektedir. Geçen yılın aynı dönemine göre 456 olan ölüm sayısı ise yüzde 19 artmıştır. Şu ana kadar tüm vaka ve ölümlerin yüzde 96’sı Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde meydana gelmiştir.
Geçen hafta Stockholm’de, acil durum ilanından bir gün sonra tedavi görmek isteyen bir kişide Mpox klon 1b’nin tespit edilmesi, iki yıl önce yaşanan ve yetkililerin halka yönelik tehdidin asgari düzeyde olduğuna dair güvence vermelerinin ardından Mpox’un dünyanın her köşesine hızla yayıldığı senaryoyu anımsatmaktadır. Avrupa Hastalık Kontrol Merkezi daha ölümcül olan türle ilgili daha fazla vaka beklediklerini ifade etse de, genel riskin düşük olduğunu iddia etmeye devam ediyor.
Bu durum, pasif bir bekle ve gör yaklaşımını benimsemek yerine hastalıkları önleme ihtiyacını savunan temel bir ilke olan halk sağlığındaki ihtiyatlılık ilkesini tamamen tersine çevirmektedir.
Kapitalizm altında halk sağlığı politikasının itici gücü hayat kurtarmak ya da güçten düşürücü hastalıkları önlemek değil, kapitalist kâr elde etme süreci üzerindeki etkiyi en aza indirmektir. Bu durum, halen devam eden koronavirüs pandemisinde yıkıcı sonuçlar doğurmuştur: on milyonlarca kişinin ölümü, her yıl yüz milyonlarca kişinin SARS-CoV-2 ile enfekte olması ve yeniden enfekte olması ve Uzun COVID’in kalp ve dolaşım bozukluklarının toplamı kadar yaygın hale gelen kitlesel bir sakat bırakıcı hastalık olarak ortaya çıkması. Tahminlere göre 2023 yılı sonunda Uzun COVID vakalarının sayısı 410 milyon gibi şaşırtıcı bir rakama ulaşacaktır.
Uzun COVID’in yükünü çekmeye devam eden işçi sınıfı nesilleri üzerindeki uzun vadeli sonuçlar henüz bilinmiyor ancak ilk göstergeler işlerin daha da kötüye gidebileceğini gösteriyor. Sadece yaşlılar veya bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar için değil, en genç hastalar ve sadece asemptomatik enfeksiyonlar geçirenler için bile kronik solunum, kalp ve nörolojik rahatsızlıkların daha yüksek oranlarda görülmesi çok gerçek bir olasılıktır. Ayrıca kanserlerin daha erken yaşlarda ortaya çıktığına ve daha agresif özellikler gösterdiğine dair kanıtlar da giderek artmaktadır.
COVID-19’dan bile daha ölümcül yeni hastalıkların ortaya çıkması (neyse ki şimdiye kadar daha az bulaşıcı olsa da), WSWS ve Dördüncü Enternasyonal’in Uluslararası Komitesi’nin COVID-19 pandemisinin 2020’de başlamasından bu yana yaptığı uyarıların altını çiziyor.
WSWS Uluslararası Yayın Kurulu’nun Yeni Yıl açıklamasında uyardığı gibi:
Pandeminin durdurulabilmesinin tek yolu, tüm dünya nüfusunun dayanışma içinde ve geniş tabanlı bir halk sağlığı programını uygulamak için kolektif bir kararlılıkla hareket ettiği, küresel olarak koordine edilen bir ortadan kaldırma stratejisidir.
Pandeminin dört yılının ardından, tüm kamu sağlığı harcamalarını para delisi bir mali oligarşinin doymak bilmez kâr çıkarlarına tabi kılan dünya kapitalizmi altında böyle bir küresel stratejinin asla ortaya çıkmayacağı çok açıktır. Halk sağlığında merkezi bir kavram olan, bir hastalığın ortadan kaldırılması ya da yok edilmesi gerektiği fikri terk edilmiştir. Sadece dünya sosyalist devrimi yoluyla pandemiyi sona erdirmek ve kapitalist barbarlığa ve Üçüncü Dünya Savaşı’na daha fazla sürüklenmeyi durdurmak mümkün olacaktır.